ეკოლოგია
ეკოლოგია- მეცნიერება რომელიც შეისწავლის ცოცხალი ორგანზიმების საარსებო პირობებს , მათ ურთიერთქმედებას ცოცხალ და არაცოცხალ გარემოსთან .
თანასაზოგადოება -მოცემულ ტერიტორიაზე არსებული ყველა პოპულაცის ერთობლიობა , ანუ ყველა იმ სახების (და მათი ჯგუფების ) ერთობლიობა რომელიც ერთმანეთს შეგუებულნი არიან , თანაარსებობენ .
პოპულაცია არის ერთ ჰაბიტატში მოსახლე ერთი სახეობის ინდივიდთა ერთობლიობა.
თანასაზოგადოება არის ერთ და იმავე ჰაბიტატში მოსახლე ყველა ცოცხალი ორგანიზმის ერთობლიობა.
ეკოსისტემა- თანასაზოგადოება + საარსებო გარემო რომელშიც თანასაზოგადოების წევრები ცხოვრობენ ( “funfact”: ბიოსფეროს ყველზაე დიდ ეკოსისტემას უწოდებენ , ეკოსისტემათა ერთობლიობაა )
დონეები
მოლეჯულა -- უჯრედი -- ქსოვილი -- ორგანო --- ორგანოთა სისტემა -- ორგანიზმი -- პოპულაცია --თანასაზოგადოება -- ეკოსისტემა -- ბიოსფერო
ეკოლოგიური ფაქტორები
- აბიოტური ფაქტორი - არაცოცხალი ბუნების ყველა კომპონენტი და მოვლენა , მაგ : კლიმტი , რელიეფი ,ნიადაგი , წყალი , ჰაერი და ა.შ
- ბიოტური ფაქტორი -ცოცხალ ორგანიზმებს შორის წარმოქმნილ ყოველგვარ ურთიერთობას და მათი შედეგი გარემოზე
- ანთროპოგენული ფაქტორი - ადამიანის საქმინობის ზეგავლენა ბუნებაზე
1.აბიოტური
სინათლე- მცენარეებისთვის
- ჩრდილის - საცხოვრებელი გარემო : ფართოფოთლოვანი/წიწვოვანი ტყეების ქვედა იარუსები
აღწერილობა: ფართო , ნაზი,მუქი მწვანე ფერის ფოთლის ფირფიტები , გრძელი მოძრავი ყუნწები
- ჩრდილის ამტანი- თავს კარგად გრძნობენ როგორც ძლიერი ასევე სუსტი განათების პირობებში
- სინათლის მოყვარული -ვიწრო ვერტიკალურად მდგარი , შებუსვილი ფოთლები .
ცხოველებისთვის- უდიდეს როლს თამაშობს მათი ცხოველქმედების და ქცევების რეგულაციაში . მაგ ანაბიოზი , გადაფრენა ,ბიოლოგიური საათი (დესინქროზი)
ტემპერატურა -ექსტრემალურ პირობებში მცხოვრები არსებები - იტალიის ცხელ წყლებში მცხოვრები ამება და ციანობაქტერია 80 გრადუსსაც იტანს , ამგვარ არსებებს სპეციფიკური ადაპტაციები უვითარდებათ მაგალითად ჩრდილოეთის განედებში მცხოვრებ ერტწლიან მცენარეებს ცივი ზამთრის პერიოდი ყინვაგამძლე სპორების ,თესლების ან მიწისქვეშა ნაწილების მდგომარეობაში გადააქვთ .ხოლო ცხელ გარემოში მცხოვრებ მცენარეებს დიდი ზედაპირის მქონე ფოთლები აქვთ , უმატავი ბაგეებით და პრიალა ცვილით დაფარული .
ცხოველები - ექტოთერმულები (დამოკიდებულნი არიან გარემოს ტემპერატურაზე) მორფოლოგიური ან ფიზიოლოგიური ადაპტაციებით იცავენ თავს : ფერს იცვლიან , გლიცერინს იგროვებენ , მიმართავენ ქცევით ადაპტაციებსაც .
ენდოთერმულები -ბეწვის/ბუბმბულის საფარი , კანქვეშა ცხიმი , სოროები , ზაფხულის ძილი.
წყალი - მცენარეები
ჰიდროფიტები მეზოფიტები ქსეროფიტები
ჰიდროფიტები----წყლის მოყვარული მცენარეები , ზოგი მთელი სხეულით წყალშია ჩაყურსული ზოგი კი წყალზე , ფართო ფოთოლსა და დიდი ღეროზე სხედან
ქსეროფიტები - მცენარეები რომლებიც ფაქტობრივად უწლობაში ცხოვრობენ .
სუკულენტები - წვნიანი მსხვილი ღერო და ფოთლები აქვთ სადაც ისინი წყალს იგროვებენ თუ წყალი ღეროში გროვდება მაშინ ფოთლები ეკლებად ექცევათ მაგ კაკტუსი , ხოლო ფოთლებში იმარაგებს წყალს ალოე , სედუმი , ბრიოფილუმი .
სკლეროფიტები -ტყავისებური ,მაგარი , მშრალი ღერო და ფოთლები მაგ : ზეთისხილი , მღიერა .
ცხოველები -ადაპტაციები -მწერების სასუნთქი ხვრელები ცელ დღეებში სარქველებით იხურება,აქლემს მცირე რაოდენობის საოფლე ჯირკვალი და გრძელი ჰელნეს მარყუჟი აქვს , უდაბნოს ბაყაყი წყალ შარდის ბუშტში იგროვებს ,ქცევითი : ორმოებს თხრიან მდინარეებთან , დიდი რაუდენობით წყალს სვამენ მაგ სპილოები.
ნიადაგი -
ნიადაგის ორგანული ნივთიერებები - ჰუმუსი -აუმჯობესებს ნიადაგის სტრუქტურას ზრდის აერაციას და წლით შეკავების უნარს
ჰაერი -მეტი ნახშიროჯანგი ვიდრე ჯანგბადი.
2.ბიოტური
ურთიერთობები : პოზიტიური , ნეგატიური , ნეიტრალური
პოზიტიური : სომბიოზი -ისეთი პოზიტიური ურთიერთობის ფორმა რომელიც სასარგებლოა ორივე პარტნიორისთვის ან ერთერი მათგანისთვის მაინც . მისი ცალკეული სახეებია :
- კოოპერაცია-ორი სახეობის ისეთი ფორმა რომელიც ორივესთვის სასარგებლოა მაგრამ არ აქვს მუდმივი ხასიათი . მაგ: ნიანგი და ჩიტი(კბილებს უწმენდ თვითონ ნარჩენებით იკვებევა ),კიბო და პოლიპი აქტინა , მარტორქა და ჩიტი
- მუტუალიზმი-ორივესთვის სასარგებლო და მუდმივი .მღიერა (სოკოს ჰიფს +წყალმცენარე), ყვავილი და მწერი რომელიც მტვერავს, ქუდიანი სოკო და ხე.
- კომენსალიზმი -მხოლოდ ერთი იღებს სარგებლობს ,მაგ : სოროებში ან ბუდეებში დასახლებული ფეხსახსრიანები , ზვიგენი და თევზი , დათვი და
- მდგმურობა -ერთი ორგანიზმი მეორესთვის სახლი და თავშესაფარია.მაგ : ლიფსიტა მედუზის ქვეშ იმალება , ხავსები , მღიერები და წყალმცენარეები ხეზე , ეპიფიტები და ხე .
ნეგატიური : მტაცებლობა , კონკურენცია ( განსაკუთრებით შიდასახეობრივი) , პარაზიტიზმი : ერთი ორგანიზმი მეორეს იყენებს ,რაც აზარალებს ამ ორგანიზმს .მაგ აბედა სოკო , გუდაპშუტა სოკო ხორბალზე.
ნეიტრალიზმი: ერთმანეთზე არ მოქმედებენ , არაფერშუაში არ არიან უბრალოდ თავისთვის ცხოვრობენ მაგალითად რავიცი ციყვი და ირემი .
კვებითი ჯაჭვი/ქსელი
ავტოტროფები იგივე პროდუცენტები იგივე მწარმოებელი -თავისით აწარმოებებნ ფოტოსინთეზის გზით საკვებ პროდუქტს . ასეთებია ქლოროფილის შემცველი მწვანე მცენარეები , ქემოსინთეთიკოს ბაქტერიები ( გოგირდი , აზოტი, ნიტრა, რკინა - უქლოროფილო ბაქტერიები )
ქლოროფილიანი ბაქტერიები - ციანო ბაქტერიები / ლურჯ-მწვანე წყალმცენარეები
ჰეტეროტროფები/კონსუმენტები - ორგანიზმები რომელთაც უწევთ საკვების ბუნებიდან მომპოვება იმიტომ რომ ვერ აწარმოებენ მას .
მიქსოტროფები-ავტოტროფებს+ჰეტეროტროფები
ასეთებია : დროზერა, ვენერას მახე , მწვანე ევგლენა
კვებითი ჯაჭვი
